Με τα επίπεδα ραδιενέργειας να είναι ακόμα υψηλά στη Φουκουσίμα, μετά τα περσινά τραγικά γεγονότα, η οικολογική τραγωδία έδειξε για άλλη μια φορά τα δόντια της.

Ο πυρηνικός σταθμός της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία είναι το τελευταίο μεγάλο περιστατικό περιβαλλοντικής απειλής.

Οι συνέπειές του έχουν ήδη δείξει το μελανό τους πρόσωπο, με τα κύματα ραδιενέργειας που εκλύθηκαν να κρίνονται ακόμα και σήμερα ιδιαίτερα υψηλά.

Με αφορμή λοιπόν τον οικολογικό όλεθρο που λίγο έλειψε να σπείρει το τσουνάμι στην Ιαπωνία, ας δούμε τις περιβαλλοντικές καταστροφές που έφερε η ανθρώπινη δράση στον πλανήτη...

Τσέρνομπιλ

Η χειρότερη έκρηξη σε πυρηνικό εργοστάσιο που γνώρισε ποτέ ο κόσμος συνέβη στις 26 Απριλίου 1986, όταν ένας από τους αντιδραστήρες του εργοστασίου της Ουκρανίας εξερράγη, καταλήγοντας στην απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα (με καταστροφικότερες συνέπειες από τις ατομικές βόμβες σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι μαζί). Το ραδιενεργό νέφος κατευθύνθηκε δυτικά, περνώντας από τις χώρες της τότε Σοβιετικής Ένωσης και διαχύθηκε στην Ευρώπη. Από την τραγική εκείνη στιγμή χιλιάδες παιδιά έμελλε να είναι τα θύματα της έκλυσης ραδιενέργειας, με τις συνέπειες να φτάνουν μέχρι και στη χώρα μας. Ο διαβόητος αντιδραστήρας Νο 4 σφραγίστηκε μέσα σε μια τεράστια τσιμεντένια «σαρκοφάγο», ενώ μια περιοχή 20 μιλίων γύρω από το εργοστάσιο παραμένει ακόμα και σήμερα αποκλεισμένη. Κι ενώ το Τσέρνομπιλ σταμάτησε τη λειτουργία του το 2000, περίπου 4.000 εργάτες παραμένουν σήμερα στο εργοστάσιο για διάφορα έργα...

Bhopal

Τα μεσάνυχτα της 2ας Δεκεμβρίου 1984, ένα τραγικό ατύχημα στο εργοστάσιο παρασκευής φυτοφαρμάκων Union Carbide στην Bhopal της Ινδίας θα κατέληγε στη διαρροή 45 τόνων δηλητηριώδους μεθυλίου. Χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν μέσα σε λίγες ώρες. Περισσότεροι θα ακολουθούσαν τους επόμενους μήνες, εκτοξεύοντας τον αριθμό των θυμάτων στους 15.000. Βέβαια ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που επηρεάστηκαν από τη διαρροή του τοξικού φυτοφαρμάκου θα έφτανε το μισό εκατομμύριο ανθρώπους: όσοι τελικά επιβίωσαν, θα υπέφεραν από τύφλωση, ανεπάρκειες οργάνων και άλλες φρικτές σωματικές δυσλειτουργίες, ενώ ένας σοκαριστικά μεγάλος αριθμός παιδιών θα γεννιόνταν με όλων των ειδών τις γενετικές ανωμαλίες. Το 1989 η εταιρεία Union Carbide θα πλήρωνε αποζημιώσεις στα θύματα ύψους μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων, ποσό που δεν μπορεί βέβαια να αναπληρώσει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της περιβαλλοντικής καταστροφής. Το δυστύχημα στην Bhopal παραμένει η χειρότερη βιομηχανική καταστροφή του κόσμου...

Κουβέιτ

Ο Σαντάμ Χουσεΐν γνώριζε ότι ο Πόλεμος του Κόλπου είχε τελειώσει. Αφού δεν μπορούσε να έχει το Κουβέιτ, κανείς δεν θα καρπωνόταν τον πλούτο της πετρελαιοπαραγωγού χώρας! Ήταν το 1991 λοιπόν όταν ο Σαντάμ έστελνε τους άντρες του να ανατινάξουν τις πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ: περίπου 600 πετρελαιοπηγές τυλίχθηκαν στις φλόγες, με τις φωτιές -που έφταναν κυριολεκτικά στον ουρανό- να καίνε για 7 μήνες. Η ευρύτερη περιοχή μολύνθηκε από τον τοξικό καπνό και την τέφρα, ενώ μαύρη βροχή έπεφτε, σχηματίζοντας λίμνες πετρελαίου. Η κτηνοτροφία πέθανε μονομιάς, ενώ και η άγρια ζωή κατέληξε τελικά, εξαιτίας της πετρελαϊκής ομίχλης που μαύριζε τους πνεύμονες των ζώων. Η περιβαλλοντική καταστροφή ήταν ανυπολόγιστη.

Ο οικισμός Love Canal

Το 1978 ο οικισμός Love Canal, εγκατεστημένος κοντά στους καταρράκτες του Νιαγάρα στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης, ήταν ένα καλοσχεδιασμένο χωριουδάκι για την εργατική τάξη, με εκατοντάδες σπίτια κι ένα σχολείο. Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι καθόταν πάνω σε 21.000 τόνους τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων, που είχαν θαφτεί επιμελώς κάτω από το έδαφος κατά τις δεκαετίες του '40 και του '50 από ντόπια εταιρεία. Με τα χρόνια βέβαια, τα τοξικά απόβλητα άρχισαν να αφρίζουν στις αυλές και τα κελάρια των σπιτιών. Το 1978 το θέμα δεν μπορούσε πλέον να συγκαλυφθεί, με τους κατοίκους να πωλούν τα σπίτια τους στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και να εγκαταλείπουν άρον-άρον την περιοχή. Η καταστροφή έμελλε βέβαια να οδηγήσει στην ίδρυση ομοσπονδιακού προγράμματος για τον καθαρισμό και άλλων μολυσμένων με τοξικά εδαφών.

Το τάνκερ Exxon Valdez

Τη νύχτα της 24ης Μαρτίου 1989 το τάνκερ Exxon Valdez προσέκρουσε στον ύφαλο Bligh των παρθένων νερών της Αλάσκας: το πετρέλαιο άρχισε να χύνεται στη θάλασσα σχηματίζοντας μια πετρελαιοκηλίδα που έμελλε να φτάσει στα 10,8 εκατομμύρια γαλόνια και να απλωθεί σε μια ακτίνα πάνω από 500 μίλια, μολύνοντας ταυτόχρονα και μερικές χιλιάδες μιλίων ακτογραμμής. Εκατοντάδες χιλιάδες πουλιά, ψάρια, φώκιες και άλλα ζώα θα πέθαιναν ως αποτέλεσμα των δολοφονικών συνεπειών της πετρελαιοκηλίδας, παρά την άμεση κινητοποίηση 11.000 ανθρώπων και 1.000 σκαφών για τον καθαρισμό της. Η πετρελαιοκηλίδα του Exxon Valdez θεωρείται η μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή που δημιούργησε ποτέ ο άνθρωπος σε ολόκληρη την αμερικανική ιστορία.

Το πυρηνικό εργοστάσιο Tokaimura

Στις 30 Σεπτεμβρίου 1999 συνέβαινε το χειρότερο -μέχρι τότε- πυρηνικό ατύχημα της Ιαπωνίας σε εγκαταστάσεις βορειοανατολικά του Τόκιο. Τρεις εργάτες του πυρηνικού εργοστασίου της Tokaimura, το κέντρο τότε της πυρηνικής βιομηχανίας της χώρας, έκαναν λάθος στο μείγμα ουρανίου, με την μπλε λάμψη να αναγγέλλει την καταστροφή: ο ένας έπεσε επιτόπου λιπόθυμος, ενώ οι δύο άλλοι εντός ολίγων λεπτών ένιωσαν ναυτία, με τα χέρια και το πρόσωπό τους να παραδίδονται σε σοβαρά εγκαύματα. Δύο από τους τρεις εργάτες πέθαναν, ενώ εκατοντάδες άλλοι εκτέθηκαν σε υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας.

Η λίμνη Αράλη

Στις αρχές Απριλίου του 2010, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-Μουν περιόδευε στην Κεντρική Ασία, όταν το βλέμμα του έπεσε στο ιδιόμορφο αυτό «νεκροταφείο πλοίων» - μια σειρά από σκουριασμένες ψαρόβαρκες, τράτες και άλλα εγκαταλειμμένα σκάφη κείτονταν πάνω σε μια έρημο που εκτεινόταν για χιλιόμετρα προς κάθε κατεύθυνση. Ήταν η λίμνη Αράλη, ή τουλάχιστον ό,τι ήταν κάποτε η λίμνη Αράλη. Εγκατεστημένη μεταξύ Ουζμπεκιστάν και Καζακστάν, η Αράλη ήταν άλλοτε η τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη του πλανήτη (τόσο μεγάλη όσο η Ιρλανδία), από το '60 ωστόσο και από τα αρδευτικά έργα των Σοβιετικών έχει απομείνει ένα κλάσμα της άλλοτε μεγαλειώδους λίμνης. Η Αράλη έχει πλέον συρρικνωθεί κατά 90% κι εκεί που ήταν κάποτε ένας υγροβιότοπος που έσφυζε από ζωή, σήμερα είναι μια τεράστια έρημος θανάτου, που διαδραματίζει αρνητικό ρόλο στους ανθρώπους και τα ζώα που κατοικούν σε μια ακτίνα εκατοντάδων χιλιομέτρων γύρω της. Και βέβαια το τοπίο της απερήμωσης συμπληρώνεται ιδανικά με τα απομεινάρια των καραβιών, συνθέτοντας μια άκρως σουρεαλιστική σκηνή.

Το σύννεφο διοξίνης πάνω από τη Seveso

Στις 10 Ιουλίου 1976 μια έκρηξη σε εργοστάσιο χημικών της βόρειας Ιταλίας απελευθέρωσε ένα παχύ και λευκό σύννεφο διοξίνης, που εγκαταστάθηκε γρήγορα πάνω από την πόλη Seveso, στα βόρεια του Μιλάνου. Τα πρώτα θύματα ήταν τα ζώα, που πέθαιναν ανεξήγητα. Έπειτα από 4 ημέρες η αρρώστια χτύπησε και τους ανθρώπους, με τα θύματα να υποφέρουν από ναυτία, συγκεχυμένη όραση, πληγές στο σώμα και άλλες σοβαρές δερματοπάθειες. Η πόλη εκκενώθηκε άρον-άρον τις επόμενες εβδομάδες, για να περιοριστούν οι συνέπειες. Οι κάτοικοι επέστρεψαν τελικά κάποια στιγμή πολύ αργότερα και πλέον ένα τεράστιο πάρκο με δύο κολοσσιαίες δεξαμενές, με τα απομεινάρια εκατοντάδων ζώων, τα ερείπια του εργοστασίου και το χώμα που έλαβε τις μεγαλύτερες δόσεις διοξίνης, στήθηκε για να θυμίζει την οικολογική καταστροφή.

Η ασθένεια της Minamata

Για χρόνια οι κάτοικοι της πόλης Minamata, που βρίσκεται στο νοτιότερο νησάκι της Ιαπωνίας, Kyushu, παρατηρούσαν τα ζώα να έχουν περίεργες συμπεριφορές, ιδιαίτερα τις κατοικίδιες γάτες: τα αξιαγάπητα αιλουροειδή πάθαιναν ξαφνικούς σπασμούς και κάποιες φορές πηδούσαν στη θάλασσα και πνίγονταν! Οι κάτοικοι ονόμαζαν μάλιστα την πάθηση που χτυπούσε τις γάτες τους «η ασθένεια της γάτας που χορεύει». Το 1956 ωστόσο θα σημειωνόταν το πρώτο ανθρώπινο κρούσμα της αρρώστιας, που θα έμενε γνωστή ως «ασθένεια της Minamata», με τα συμπτώματα να περιλαμβάνουν σπασμούς, διαταραχές ομιλίας, απώλεια κινητικών λειτουργιών και ακούσιες κινήσεις των άκρων. Τρία χρόνια αργότερα, η έρευνα κατέληξε ότι τα βάσανα ανθρώπων και ζώων προήλθαν από τη βιομηχανική μόλυνση του κόλπου της Minamata από την εταιρεία Chisso Corp., τον μεγαλύτερο εργοδότη στην πόλη-λιμάνι. Ο κατασκευαστής πλαστικών μόλυνε για χρόνια τα νερά με υδράργυρο και άλλα βαριά μέταλλα, τα οποία αποτελούσαν πλέον μέρος της καθημερινής διατροφής των κατοίκων. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν υποφέρει σιωπηλά για χρόνια από την ασθένεια, ενώ και οι ανεξήγητοι θάνατοι των κατοίκων συνδέθηκαν ευθέως με τη μόλυνση.

Το Three Mile Island

«Πυρηνικό εφιάλτη» χαρακτήριζαν τα αμερικανικά πρωτοσέλιδα της 9ης Απριλίου 1979 τα γεγονότα στο νησάκι Three Mile Island. Στις 28 Μαρτίου ο πυρηνικός αντιδραστήρας του Three Mile Island, δίπλα στο Harrisburg της Πενσιλβάνια, έλιωνε μέρα με τη μέρα, επιβεβαιώνοντας με δραματικό τρόπο τις ανησυχίες για την πυρηνική ενέργεια. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι ενώ το γεγονός έγινε γνωστό ως ένα από τα χειρότερα πυρηνικά συμβάντα στην ιστορία της Αμερικής, τίποτα το φοβερό δεν συνέβη: κανείς δεν πέθανε, κανείς δεν εκτέθηκε σε υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας, ενώ το εργοστάσιο είναι λειτουργικό μέχρι και σήμερα. Το διακύβευμα ωστόσο της υπόθεσης έμελλε να αφήσει το στίγμα του: ο πυρηνικός εφιάλτης -που δεν ήρθε ωστόσο ποτέ- του Three Mile Island ήταν ο βασικότερος λόγος που κανένα καινούριο πυρηνικό εργοστάσιο δεν κατασκευάστηκε στην Αμερική τα τελευταία 30 χρόνια.