ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ-ΑΓΙΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

(ΗΘΗ-ΕΘΙΜΑ-ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ)

ΕΡΕΥΝΑ-ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ,ΤΩΝΗΣ ΣΟΛΩΜΟΥ 

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Μεγάλη Δευτέρα και μετά από μια όμορφη Κυριακή των βαΐων (κλώνοι φοινικιάς) (όπου ο κόσμος υποδέχτηκε τον Ιησού στην πόλη της Ιερουσαλήμ καθήμενος με σεμνότητα ταπεινότητα και απλότητα σε ένα ΄΄κοινό γαϊδουράκι΄΄ με κλώνους βαΐων και ελαίων), μπαίνουμε στην αγία εβδομάδα των παθών και το κλίμα αλλά και η διάθεση των Μαρινιωτών αλλάζει διαρκώς αφού η Αγία εβδομάδα ήταν η εβδομάδα όπου ο Κύριος υπέστη τα δεινά για το καλό του κόσμου και αυτό συνεπάγετο σεβασμός, πένθος και ταπεινοφροσύνη προς τον κύριο ημών Ιησού Χριστό με κάθε σοβαρότητα  αλλά και δέος.  Τις νηστείες κατά την Αγία εβδομάδα τις τηρούσαν αυστηρά μέχρι το μεσημέρι και έτσι κάθε μεσημέρι μαθητής του δημοτικού χτυπούσε την καμπάνα όπου ήτο σήμα για τους χωριανούς ότι είναι ώρα για γεύμα.  Συνήθως το νηστίσιμο γεύμα αποτελείτο από πιλάφι η κουκιά φρέσκα η όσπρια η ελιές με αγριόχορτα (καφκαρούες από αγκινάρες η από χωστές, λαψάνες κ.α.) τα οποία ευδοκιμούσαν πάρα πολύ στην Αγιά Μαρίνα και από τα οποία πολλοί κάτοικοι έβγαζαν και καλό μεροκάματο πουλώντας τα στην Λευκωσία.  Κατά την Αγία εβδομάδα γινόταν εσπερινά κάθε νύχτα και οι πιστοί τηρούσαν αυστηρά την παρουσία τους στην εκκλησία, εκτός από αναγκαίες απουσίες.  Κατά τα εσπερινά γινόταν ΄΄οι στάσεις του Χριστού΄΄ όπου για όλους ήταν κάτι το οποίο τους συγκινούσε αφάνταστα, αφού συμμετείχαν όλοι μικροί και μεγάλοι στον όμορφο μελωδικό εκείνο ψαλμό και βγαλμένος μέσα από τον μουσικό δρόμο ΄΄ράστ΄΄ (τον οποίο έψαλλαν κατά την ώρα των στάσεων του Κυρίου), λες και ήταν μια μεγάλη χορωδία….

1. Στέκει μήτηρ τεθλημένη

στο σταυρό δακρυομένη

εν΄ο γιος της κρέμαται

2. Άγια μήτερ τούτο κάμε

στην καρδιά μας πάντα να΄ναι

του σταυρωμένου αι πληγαί

3.Της οποίας την καρδία

από θλίψη κι΄αγωνία

κατασχίζει μάχαιρα

Άγια μήτερ…

4. Ω πως είναι πικραμένη

θεωρούσα να πεθαίνει

γιος της μονογέννητος

Άγια μήτερ…

5. Δύνασταί της μη δακρύσει

τη μητέρα θεωρήσει

εις τοιαύτα βάσανα

Άγια μήτερ…

6. Τις δεν θλίβεται βαθέως

θεωρών αυτήν γενναίως

με τον γιόν της πάσχουσα

Άγια μήτερ…

7. Δια ημών τας αμαρτίας

βλέπ΄αυτόν εις τιμωρίας

κι εις δεινήν μαστίγωσιν

Αγια μητερ..

……..

 Όπως την μεγάλη Δευτέρα έτσι και την μεγάλη Τρίτη και Τετάρτη οι χωριανοί τηρούσαν πιστά και ευλαβικά τα ήθη έθιμα τους αλλά και οι ίδιοι, πραγματικά τα ένοιωθαν μέσα τους.  Μεγάλη Πέμπτη και το χωριό ετοιμαζόταν για τον μυστικό δείπνο.  Ένα έθιμο μια πραγματικότητα για τους χωριανούς, κάτι που το πίστευαν κάτι που το ένοιωθαν λες και θα έβλεπαν το βράδυ τον ίδιον τον Κύριον Ημών Ιησού Χριστό.  Ο τότε διευθυντής του δημοτικού σχολείου (Μιχάλης Καλακουτής) σε συνεργασία με τους ιερείς του χωριού (Πάτερ Αντρέα Φράγκο-Πάτερ Ιγνάτιο) όριζαν τους δώδεκα μαθητές του Χριστού καθώς και τον Απόστολο Πέτρο (τον οποίο όλοι οι μαθητές ήθελαν να υποδυθούν αλλά συνήθως ο Πέτρος έπρεπε να  ήτο ο καλύτερος μαθητής της έκτης τάξης) ο οποίος σίγουρα θα ήταν εκείνος που θα κέρδιζε την προσοχή από τον κοινό το βράδυ εκείνο.  Όσο για τον Ιούδα όλοι οι μαθητές «κοίταζαν από την άλλη» κατά την ώρα της επιλογής του και ποιος θα τον υποδυόταν.   Το πρόβλημα για το ποιος θα υποδυόταν τον Ιούδα δεν θα ήταν μόνο εκείνο το βραδύ αλλά για αρκετό καιρό, διότι οι μαθητές σίγουρα συνήθιζαν να το «κολλούν» στον οποιοδήποτε Ιούδα και να τον κοροϊδεύουν για πολύ.   Επτά το βράδυ και η εκκλησία κατάμεστη από τους μαρινιώτες κάτοικους της αλλά και από τους απόδημους της, οι οποίοι ερχόταν κυρίως από την Λευκωσία απ’όπου κατοικούσαν λόγω της εργασίας τους.  Οι μαθητές μετά από ένα μπάνιο που επιβάλετο να κάνουν στο σπίτι, βρίσκονται όλοι στις θέσεις τους όπου μαζί τους είχαν φέρει προηγουμένως και το σαπούνι και την νιψομαντηλιά τους (πετσέτα προσώπου) με την οποία θα σκούπιζε ο ιερέας το πόδι τους όπου προηγείτο το  πλύσιμο τους.  *Εδώ να πούμε ότι ο ιερέας έπλενε μόνο το ένα πόδι του κάθε μαθητή και συνήθως καθόντουσαν στις καρέκλες (όπου έφερνε ο καθένας την δική του) στο διάδρομο της εκκλησιάς, έξι από την μια μεριά του διαδρόμου και έξι από την άλλη, Ο δε  Ιερέας συνήθως καθόταν λίγο πριν το ιερό και σε καρεκλά πιο ευπαρουσίαστη.   Ο κόσμος πάντοτε ανέμενε και αγωνιούσε την ώρα κατά την οποία ο «Χριστός» θα έπλενε τα πόδια του «αποστόλου Πέτρου» λες και ήταν ο πραγματικός.  Σίγουρα όλοι οι γονείς των μαθητών του Χριστού είχαν την τιμητική τους και ένοιωθαν υπερήφανοι για τα παιδιά τους που υποδυόταν τους μαθητές του Χριστού.  Τα  όμορφα και χαρακτηριστικά λόγια που έλεγε ο Απόστολος Πέτρος στον Χριστό και απαντούσε ο Χριστός, ήταν τα ακόλουθα:

ΠΕΤΡΟΣ:  ΚΥΡΙΕ ΕΣΥ ΝΑ ΜΟΥ ΝΙΨΕΙΣ ΤΑ ΠOΔΙΑ

ΙΗΣΟΥΣ: ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΕΓΩ ΚΑΝΩ ΕΣΥ ΔΕΝ ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ ΤΩΡΑ.  ΘΑ ΤΟ ΓΝΩΡΙΣΕΙΣ ΟΜΩΣ ΑΡΓΟΤΕΡΑ

ΠΕΤΡΟΣ:  ΔΕΝ ΘΑ ΜΟΥ ΠΛΥΝΕΙΣ ΤΑ ΠOΔΙΑ ΜΟΥ ΣΤΟΝ ΑΙΩΝΑ;;

ΙΗΣΟΥΣ:  ΕΑΝ ΔΕΝ ΣΕ ΝΙΨΩ ΔΕΝ ΘΑ ΕΧΕΙΣ ΜΕΡΟΣ ΜΑΖΥ ΜΟΥ.

ΠΕΤΡΟΣ:  ΚΥΡΙΕ ΟΧΙ ΜΟΝΟΝ ΤΑ ΠΟΔΙΑ ΜΟΥ ΑΛΛΑ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΕΦΑΛΗ ΜΟΥ

ΙΗΣΟΥΣ:  Ο ΛΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗΝ ΝΑ ΠΛΥΝΕΙ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟΝ ΤΑ ΠΟΔΙΑ ΤΟΥ, ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΣ ΚΑΘΑΡΟΣ.  ΚΑΙ ΕΣΕΙΣ ΕΙΣΤΕ ΚΑΘΑΡΟΙ, ΑΜΑ ΟΧΙ ΠΑΝΤΕΣ.

Την επόμενη ξημέρωνε η μεγάλη Παρασκευή, η οποία εύρισκε όλους μικρούς και μεγάλους στα μαύρα.  Από το πρωί ομάδα μαθητών και όχι μόνο έπρεπε να πάνε για να μαζέψουν λουλούδια (συνήθως τα μάζευαν από τον κήπο του δημοτικού σχολείου όπου υπήρχαν πάρα πολλά, αλλά και από τους αγρούς και από σπίτια) για να στολίσουν τον επιτάφιο.  Μέχρι το μεσημέρι ο επιτάφιος ήταν έτοιμος και έτσι ο κόσμος μπορούσε να πάει για προσκύνημα όποτε αυτός ήθελε.  Το βράδυ, το εσωτερικό της εκκλησίας ήταν πραγματικά στα μαύρα, ακόμα και η διάθεση των πιστών κάπως αλλιώτικη και όχι σαν τις προηγούμενες ημέρες.  Ένας - ένας αλλά και οικογενειακός κατέφθαναν στην εκκλησία, όπου μπαίνοντας μέσα περνούσαν από τον επιτάφιο και κατέθεταν τα δικά τους φρεσκοκομμένα λουλούδια και γονατιστοί ασπαζόταν τον Ιησού Χριστό.  Δεξιά και αριστερά του επιταφίου βρισκόταν μαυροντυμένες μαθήτριες γονατιστές με συώμενο το κορμί από την μέση και πάνω (σε κινήσεις μοιρολόγιου τρόπου) με σκεπασμένο απο μαύρο τσεμπέρι το πρόσωπο τους, κρατώντας το με τα χεριά τους δείχνοντας έτσι την θλίψη, την λύπη και την στεναχώρια τους για τον Κύριον Ημών Ιησού Χριστό.  Οι γλυκύτατοι και αισθησιακοί παραδοσιακοί πασχαλινοί ύμνοι, ακουγόταν από τους καλλίφωνους ψαλτάδες της Αγιάς Μαρίνας, Ιωσήφ Σολωμού Κιολάρη (ο οποίος συνήθιζε να χτυπά και τα παραδοσιακά ΄΄τάσσια΄΄), Ιωάννη Παύλου Τσακκαριά, Βραχίμη Χατζηχάννα, Αντρέα Μουτήρη, Αντρίκο Ηλία, Μιχάλη Πεκρή, Μανώλη ΧατζηΙωσήφ, Αντρέα Παρτέλλα, αλλά και τον Αντώνη Μαρίνο, και οι οποίοι διάνθιζαν και γοήτευαν τους πιστούς, τους οποίους έκαναν να νοιώθουν τον Ιησού Χριστό μέσα τους.  Στο ενδιάμεσο του εσπερινών, ακουγόταν καθ’όλη την Αγία εβδομάδα αλλά και το ‘’Σάββατο του Λαζάρου’’ και την ‘’Κυριακή της ελιάς’’, το συναξάριον (αφήγηση των παθών του Χριστού) με έναν ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό τρόπο αφήγησης, από τον Δάσκαλο Αντώνη Μαρίνο, το οποίο πραγματικά καθήλωνε μικρούς και μεγάλους.

Μεγάλο Σάββατο και το πένθιμο κλίμα για τους Μαρινιώτες συνεχίζεται ακόμα.  Οι οικοκυρές σηκώνονται από το χάραμα του φού (πρωί-πρωι) και κοκκινίζουν τα αυγά τους, με πολύ μεράκι και καλή διάθεση αλλά κάνουν και τις υπόλοιπες προετοιμασίες για το μεγάλο αυτό γεγονός.  Οι νέοι και οι ποιο μικροί, γυρίζουν παντού σε κάθε γωνιά και αλώνι ψάχνοντας και μαζεύοντας είδη ξυλείας αλλά και παλιούς τροχούς αυτοκινήτων, παίρνοντας τα στην γνωστή ΄΄κούρβα΄΄ και στοιβάζοντας τα για να ανάψουν την παραδοσιακή ΄΄λαμπρατζιά΄΄ το βράδυ.   Επίσης φτιάχνουν ομοίωμα του Ιούδα το οποίο συνήθως  βάζουν στην κορυφή της λαμπρατζιάς για να καεί το βράδυ.  Οι καλοφωνάριδες Μαρινιώτες, Τζιέλλας Αγαπίου, Σόλωμος Αγαπίου, Πέτρος Κιτέου, Μιχάλης Χατζηχάννα,  Μιχαήλης Πεκρή, Ιωάνης Σελλά, Γιάννης Εμμανουήλ, Ιωσήφ Πουλλή, Τζιαννής Πουλλή, Μιχάλης Πεκρή, Μιχαλάκης Πεκρής, Ιωσήφ Φελλά, Αντρίκος Τζουβάννη, Σολωμός Πεκρή κ.α, κάνουν αφετηρία από το σπίτι του Ιερέα και «οργώνουν όλο το χωριό», τραγουδώντας το γνωστό με την γλυκύτατη μελωδία τραγούδι της Ανάστασης, ένα πουλλίν επέτασε….. Ένα παραδοσιακό μαρινιώτικο τραγούδι, πάνω σε μουσικό δρόμο ΄΄ουσάκ΄΄ το οποίο συνήθιζαν να τραγουδούν οι Μαρινιώτες πάνω σε ψηλές κλίμακες (γυναικίες) Σι-B, Ντο-C, Ρε-D, (Μινόρε-Minor) και τούτο, λόγω της χροιάς της φωνής που είχαν.   Μαζί τους πάντοτε και ο ΄΄καλαθάς΄΄ ο οποίος έπαιρνε τον οβολό (αντίκρισμα) από κάθε σπίτι, που συνήθως ήταν φλαούνες και κουλούρια, τα οποία και μοίραζαν στο τέλος.

ΤO ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣIΣ

(ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ)

Έναν πουλίν επέτασε που του Χριστού τον τάφο
Που κάτω στα φτερούθκια του, χάρτι τζιαι καλαμάρι
Το καλαμάρι έγραφε τζιαι το χαρτίν ελάλε
Ας πάμε στον αφέντη μας, τον πολλοχρονεμένο
Ποσιη αυλές μαρμαρωτές, τζιαι πόρτες ασημένες
Οι πόρτες εν με το ψυχρί τζι’ οι τοίσιοι με τον τόρνο
Στο καμαροπαράθυρο κρέμμεται το λουβάρι
Τζιαι στον οσσιό του λουβαρκού κοιμάται νιος αφέντης
Που την δεξιά του την μερκά κοιμάται αλή του μάνα
Που την ζαβρή του την μερκά κοιμάται ο μαθητής του
Που κάτω στα ποδάρια του κοιμούνται τα παιδιά του
Και στο προσκεφαλάκι του κρέμμονται τα’άρματα του
Χτυπά καμπάνα Φράτζικα, Ρώμεϊκα σημαντρήτη
Χτυπά εις την Ανατολή, τζ’άντιλαλα στην Δύση
Μια εκκλησιά χριστιανική για λλόσου εν ταμένη
Ταμένη τζιαι περίλυπη, τζιαι παραπονεμένη
Το ξύπν’αφέντη να λουθείς, το ξύπνα για ν’αλλάξεις
Τζι’ οι εκκλησιές σημάνουσιν, τζι’Αγίοι Αποστόλοι ψάλλουν
Η φάρσα φέρνει το νερό τζι’η τζίκλα το σαπούνι
Τζι’η πέρτικα η πλουμιστή φέρνει τα’αλλαξημάρι
Οι πέντε φέρνουν το φαρί συν έξι το κοντάρι
Τζιαι συν εφτά τες σκάλες τους, άρχος εν καβαλλάρης
Άρχος εκαβαλλίκεψε στην εκκλησιά να πάει
Ν’ακούσει τον Καλόν Λόγον που λέγουν οι δασκάλοι
Να προσκυνήσει το σταυρό,τζι’άντιερό να πάρει
Σαν είπαμε τα’αφέντη μας, ας πάμε στην τζυρά μας
Τζυρά μαρμαροτραχυλού τζι’αργυροπηγουνάτη
Τζυρά μου στο πηγούνι σου, ο ήλιος ανατέλλει
Στο καμαροφρυδάκι σου, γέρνει τζιαι βασιλεύει
Ξύπνα τζυρά τες Βάγιες σου, να’ρτουν να μας πληρώσουν
Αννέν ασήμι για χρυρό άφηστα των παιδιών σου
Αννέν σησαμοφλάουνο,στέκουν στον ορισμό σου.
Τζι’ η Παναγία τζι’ οΧριστός δεξιά τζι’ αριστερά σας
Τζι’Αγια μαρίνα του κρεμμού, νάνε προστατριά σας
Τζι’ο Μιχαήλ Αρχάγγελος, νάνε βοήθεια σας
Τζιαι όσπου στέκουν τα βουνά να στέκει η αφεγγιά σας
Άμα να γύρουν τα βουνά, νάσιη που την γεννιά σας
Έτσι το λέγουν οι ιερείς, οι νομοδιδασκάλοι
Χριστός Ανέστη τον λαλούν πον η χαρά η μιάλη
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ, ΑΛΗΘΙΝΟΣ Ο ΚΥΡΙΟΣ.

Δώδεκα τα μεσάνυχτα και η ΄΄γλυκόλαλη καμπάνα μας΄΄ χτυπά για το κάλεσμα τους πιστούς και την ίδια ώρα, ουρές από τους χωριανούς και ντυμένοι όλοι «στην πέννα» κατευθύνονται προς στην εκκλησία.  Όλοι τους και ειδικά οι ελεύθερες και οι ελεύθεροι, έπρεπε να παννίσουν (να ντυθούν στα καινούργια τους) ρούχα, παπούτσια αλλά και την ΄΄αλλαή΄΄ τους (κοστούμι).   Ο Ιερέας του χωριού Πάτερ Αντρέας Φράγκου ευλογά το ποίμνιο του και αρχίζει η θεία λειτουργία σε μια κατάμεστη εκκλησία με τους μαθητές του δημοτικού να βρίσκονται μπροστά και άκρως σιωπηλοί με υπεύθυνο τους τον Πέτρο Εμμανουήλ, οι ψάλτες δεξιά και αριστερά του ιερού και ο επιτάφιος στην γωνία δίπλα από την Αγία τράπεζα (ιερό).  Οι όμορφοι εκκλησιαστικοί ψαλμοί να διανθίζουν και να χαϊδεύουν στο άκουσμα τους τα αφτιά των πιστών, όπου περιμένουν με λαχτάρα να ακούσουν, ‘’το Χριστός Ανέστη΄΄ από το στόμα του Ιερέα τους.   Μόλις συμβεί αυτό όλοι ανάβουν τα κεριά με το Άγιο φως και την ίδια ώρα ψάλλουν όλοι μαζί το ΄΄Χριστός Ανέστη΄΄ στα ελληνικά αλλά και κάποιοι άλλοι απαντούν στα αραμαικά και με την γλώσσα του Ιησού χριστού,΄ως εξης:  ΄΄Μσίχο τε κομ πετ μίτε Μοράν ετραχάμαλαην΄΄,  με πρωταγωνιστή τον Γιάννη Εμμανουήλ (Μάστρε Γιάννη) ο οποίος και ξεχώριζε πάντοτε με την ΄΄μπασάτη΄΄ καιδυνατή φωνή του. *(άξιο ενημέρωσης και αναφοράς είναι  ότι τα αραβικά-αραμαικα δεν τα γνωρίζουμε αλλά τα ψάλλουμε γιατί είναι μέρος της κληρονομιάς μας).   Εν συνεχεία γίνεται η μεγάλη λυτή (κρατώντας όλοι τα κεριά αναμμένα και ψάλλοντας πασχαλινούς ύμνους) έξω από την εκκλησία καλύπτοντας σχεδόν το μισό χωριό, περνώντας από τα καφενεία και καταλήγοντας στην εκκλησια.  Στο προαύλιο αρχίζουν οι αγκαλιές, τα φιλιά και τα χειροφιλήματα με το Χριστός Ανέστη, το Αληθώς Ανέστη η Αληθώς ο Κύριος , παράλληλα η καμπάνα να θερμαίνεται από το παίξιμο, με πολλούς μαέστρους στο παίξιμο της.  Τα βεγγαλικά (τα αστεράκια και οι σατανάες) να οργιάζουν αλλά και η ΄΄λαμπρατζιά΄΄ με τες φλόγες τις, να μεσουρανούν και να φωτίζεται όλο το χωριό.  Εν συνεχεία όλοι  να βρίσκονται στην περιβόητη πλατεία του χωριού βλέποντας και θαυμάζοντας την λαμπρατζιά στην ΄΄κούρβα΄΄ αλλά και τα βεγγαλικά να σφυρίζουν και να πηγαινοέρχονται (να πούμε ότι εκείνα τα χρόνια τα βεγγαλικά ήταν σχεδόν ακίνδυνα).  Τα καφενεία του χωριού (με τους καφετζήδες Σόλωμο και Ελεγγού (Κούσσια), Πάγιας Βραχίμη, Τσιακκαριά Κκούλλας, Μαρίνου-Τταλλούς,  Κιολάρη-Κιολαρούς, Βασιλούς-Καφετζή, Σσιακίρη-Σσιακιρού, Ταννούση, Αττούνη Γενιήπουλους), γεμάτα και με το Χριστός Ανέστη να περνούν όμορφα και αγαπημένα, πίνοντας τον καφέ τους, το αναψυκτικό τους και ότι δίποτε άλλο ρόφημα ήθελαν να απολαύσουν.   Ξημερώματα σχεδόν και όλοι μισό-νυσταγμένοι αρχίζουν να καληνυχτίζουν ο ένας τον άλλο και να αναχωρούν για ύπνο.  Αν και ξενυχτισμένοι μικροί και μεγάλοι εν τούτης βρίσκει και πάλι την εκκλησία κατάμεστη την Κυριακή του πασχα στις 8 00 το πρωί.  Μια Κυριακή όλο χαρά, όλο αγάπη, όλο ευτυχία, όλο διασκέδαση, όλο Χριστός Ανέστη, όλο αληθώς ανέστη, αλλά και όλο ΄΄μαρινιωτού΄΄, ‘’μόνη της τζοιμάται’’ (Αρβανίτες), ‘’τσιαττιστά’’, ‘’κουντουρού’’, ‘’Κωνσταντά’’, αλλά και το ‘’τραγούδι της ανάστασης’’ το οποίο συνέχιζε να έχει την τιμητική του, στα δρομάκια της Αγίας Μαρίνας αλλά και στην πλατεία της συμμετέχοντας ακόμα και οι μικροί.  Οι σούβλες, τα ψητά στους φούρνους, τα κουπέπια, τα μακαρόνια του φούρνου, το κολοκάσι, αλλά και κάποια άλλα φαγητά, είχαν πράγματι την τιμητική τους, διότι δεν τα συναντούσες και πολύ, στο Μαρινιώτικο μενού καθ’όλη την διάρκεια του χρόνου, άλλα μόνο σε μεγάλες εορτές η κατά τας ημέρας όπου εόρταζε το κάθε σπίτι, είτε αυτό ήταν ΄΄μακάριση΄΄ (μνημόσυνο), είτε αυτό ήταν η εορτή Αγιου.  Το παραδοσιακό τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών σε κάθε σπίτι  και μετά από το πασχαλινό και πλούσιο φαγοπότι, η περιβόητη πλατεία της Αγίας Μαρίνας «πατώ σε-πατάς με» (κατάμεστη) από μικρούς, νέους, νέες, αλλά και μεγαλύτερες ηλικίες οι οποίοι παρακολουθούσαν με καμάρι τα παιδιά και τα εγγόνια τους, που χαιρόταν την μεγάλη πασχαλινή ημέρα με παιχνίδια, τραγούδια και χώρους.  Έβλεπες όλους να το διασκεδάζουν ανέμελα, αθώα και με κάθε αγνότητα.  Οι μικροί και νεαροί μας, έπαιζαν διάφορα παραδοσιακά παιχνίδια όπως ππιριλιά, τραπό, σκαπούλικα, πόλεμο, κύκλο, λυγκρί, χένζ απ, λουκκούι με τ’αθάσσια, καμήλα, τριάππικια, σακκουλοδρομίες, έμεινε σου κ.α.  Οι πιο μεγάλοι (νεολαία) συνήθως έπαιζαν κάποια ερωτικά παιχνίδια όπως ‘νέο νέο νέο φράνζι καβαλιέρο παντρεύουμε τον τάδε με την τάδε’ κ.τ.λ.  Επίσης έπαιζαν σε σχήμα κύκλου το βόλεϊ μπολ (οι νέοι όταν πρωτο-χτυπούσαν την μπάλα, την πετούσαν πρώτα πρώτα στον κρυφό τους έρωτα).  Κάποιοι άλλοι σε κάποια άλλη γωνιά της πλατείας έπαιζαν το παραδοσιακό παιχνίδι ‘ο βύζινος’.   Οι ελεύθεροι και ελεύθερες μετά από την πλατεία κατέληγαν σε σπίτια εκει όπου υπήρχαν οι ‘’παραδοσιακές σούσες’’, και οι νέοι έσπρωχναν τις νέες πάνω στις σούσες «με τις ώρες» χωρίς να χορταίνουν η να κουράζονται καν.  Συνήθιζαν, πάνω στο σχοινί που κρεμόταν από την καμάρα να τοποθετούν σανίδι όπου καθόταν μια κοπέλα στην μια άκρη και μια στην άλλη και  οι νεαροί ερωτευμένοι τις κουνούσαν σαν «σκλαβοι» ασταμάτητα.  (Τα σπίτια τα οποία είχαν σούσες στην όμορφη και αξέχαστη Αγιά Μαρίνα μας, ήταν εκείνα τα οποία ήταν ‘’δίχωρα’’ (δυο ενιαία μεγάλα δωμάτια)  και στην μέση τους υπήρχε μεγάλη καμάρα απ’όπου κρεμόταν η ‘’παραδοσιακή σούσα κατά τις εορτές.΄΄   Μερικά από τα σπίτια που διατηρούσαν σούσες ήταν του Ιωσήφ και της Ελένης Χατζηχάννα (κοινοτάρχη), Αντώνη και Μαριάννας Φράγκου, Ιωάννη και Αθηνάς Σκέντερ, Μαρίνου και Τταλλούς Χριστοφή, Τσιάνου και Τσιανούς κ.α.)

Την επομένη, ξημέρωνε Δευτέρα του Πάσχα (ακόμα μια πολύ μεγάλη εορτή για την χριστιανοσύνη) όπου το σωματείο Κέδρου Αγίας Μαρίνας, μετά την θεία λειτουργία,  συνήθιζε να διοργανώνει και να προσφέρει ποδοσφαιρικό αγώνα (δωρεάν..) μεταξύ ελευθέρων και παντρεμένων.  Ήταν πράγματι ένα έθιμο που περίμεναν κατά πολύ να απολαύσουν οι ‘’Μαρινιώτες’’ και ειδικά οι νέες του χωριού, αφού θα θαύμαζαν ίσως και το δικό τους αγόρι η τον κρυφό τους έρωτα.  (Θυμάμαι δυο άτομα του συλλόγου τα οποία έβλεπα εφόσον το σωμάτιο στεγαζόταν στο νεόκτιστο τότε οίκημα των γονέων μου, τα οποία ήταν επί ποδός και πολύ δραστήριοι κατά την ημέρα εκείνη και αναφέρομαι στους Τάσο Χατζηχάννα και Γιαννάκη Πεκρή αλλα κ.α).  Τον ποδοσφαιρικό αγώνα παρακολουθούσε όλο το χωριό με πολλά χειροκροτήματα, παρα πολλές ζητωκραυγές αλλά και με πολύ αγωνία.   Μετά τον αγώνα κατέληγαν και πάλι στην πλατεία του χωριού όπου και συνέχιζαν με τα παραδοσιακά τους παιχνίδια, τραγούδια, τσιαττιστά (με τους Γιούσελλο Μιχαήλ, Μιχάλη Χατζηχάννα, Κλήμο Σσιάηλο κ.α) αλλά και μπόλικο χορό  με το γνωστό Μαρινιώτικο παραδοσιακό ρυθμό και τρόπο.  Σίγουρα στο παραδοσιακό πρόγραμμα, δεν έλειπε ο περιβόητος ΄΄καυκας΄΄ με πρωταγωνιστή τον χειροδύναμο Πέτρο ΧατζηΙωσήφ-Πετρουτσιό και ο οποίος ήταν ο άνθρωπος που έβαλλε κατά κάποιο τρόπο ΄΄στην τάξη και στην θέση τους΄΄, κάποια άτομα που έπρεπε.

Οι εορτές του Πάσχα έπαιρναν τέλος με την ‘’Κυριακή του Θωμά, όπου μετά τον παραδοσιακό εκκλησιασμό γινόταν το γνωστό φαγοπότι τραγούδι και παιχνίδια μέχρι αργά το απόγευμα.  Με σκυθρωπά πρόσωπα και με το παράπονο στην καρδιά (ειδικά οι μικροί μαθητές) όλοι πλέον έπαιρναν τον δρόμο για τα σπίτια τους.  Οι μεν μαθητές του δημοτικού και γυμνασίου έπρεπε να ετοιμαστούν για το σχολείο, οι δε μεγάλοι, πρωί-πρωί τους περίμενε η ευλογημένη και ατέλειωτη δουλειά.

Λαοί που τες ρίζες τους αρνίθηκαν τζαί τον πολιτισμό τους

 έχασαν την στράτα τους τζαί τον προσανατολισμό τους

Καλήν Ελευθερίαν στην Αγιά Μαρίνα μας